Oliesoorten voor olieverf

Het gebruik van olie in olieverf klinkt als vanzelfsprekend, anders zou het toch ook geen olieverf heten. In dit artikel leg ik je meer uit over het gebruik van olie en de diverse soorten olie die in olieverf gebruikt kunnen worden. De vele verschillende oliesoorten hebben allemaal hun eigen eigenschappen en toepassingen.

De kennis over oliesoorten die je hieronder zult vinden zal niet voor iedereen direct practische toepassingen hebben. Je kunt bij vet over mager schilderen gerust volstaan met de koudgeperste lijnolie of met doormenging met een medium naar keuze. Door het gebruik van een medium kun je ook heel gemakkelijk de eigenschappen van je verf aanpassen, zoals bijvoorbeeld langere of kortere droogtijd. Het gebruik van een medium is dus vaak voor de hand liggender dan zelf gaan experimenteren met allerlei oliesoorten.

Niettemin is het als olieverf schilder natuurlijk wel leuk om er meer over te weten. En in het geval van bijvoorbeeld vergelende lichte kleuren of ingeschoten verf kan het je zeker een oplossing brengen.

Wat doet olie in olieverf?

De olie in olieverf speelt een essentiƫle rol. Het zorgt onder andere voor:

  • Glans
  • Kleurverandering
  • Binding van de pigmenten
  • Binding aan de drager en onderliggende verflagen
  • Bescherming van de pigmenten
  • Droging van de verf (sneller of juist langzamer)
  • Bescherming tegen uitdrogen van de verf
  • Conserveren van de verf
  • Meer flexibiliteit van de verf

In (goede) olieverf uit een tube zit precies de juiste hoeveelheid olie en voor gebruik is het dus lang niet altijd nodig om olie toe te voegen. Eigenlijk zijn er maar een paar redenen om extra olie toe te voegen aan je verf.

Vet over mager

Als je vet over mager gaat werken dan is het noodzakelijk om zelf olie aan je verf toe te voegen. De eerste laag verf verdun je altijd met terpentine. Hierdoor zal de eerste laag poreus blijven waardoor de volgende verflaag goed zal hechten.

Nadat de eerste laag gedroogd is voeg je voor de volgende laag een beetje olie toe aan je verf. Door na droging van iedere verflaag de volgende laag iets meer olie te geven zal een goede hechting ontstaan. Daarnaast zal iedere volgende laag flexibeler zijn, waardoor ook in de toekomst door uitzetting en krimp (warmte en kou) de onderlinge lagen niet los zullen breken.

Olie is een essentieel onderdeel van olieverf

Werk je nat in nat dan is het toevoegen van extra olie dus niet nodig en ook af te raden.

Zuigende ondergrond

Een andere reden om extra olie te gebruiken kan zijn wanneer je op een zuigende ondergrond werkt. Hierdoor zal de olie uit de verf trekken, waardoor de verf dof kan worden (inschieten) en na droging gemakkelijk zal breken. Door toevoeging van extra olie kun je dit voorkomen.

Het kan bij sterk zuigende ondergronden dus een goed idee zijn dat je al in de eerste laag extra olie toevoegt.

Ingeschoten verf

Bij ingeschoten verf, dus verf waaraan teveel olie is onttrokken, kun je ook achteraf de ingeschoten plekken behandelen met olie. Werk in heel dunne laagjes waarbij je de overtollige olie verwijdert met een doek. Herhaal na droging het proces tot de ingeschoten plekken verdwenen zijn.

Let op!

Bij gebruik van te veel olie kan ontmenging van de pigmenten ontstaan. Hierdoor kan het drogingsproces ontregeld raken en kunnen volgende lagen niet meer hechten. Het gebruik van olie moet dus altijd weloverwogen en precies worden toegepast.

Ook zijn niet alle oliesoorten geschikt om in olieverf te gebruiken. De olie moet ten eerste een drogende oliesoort zijn en niet een die vloeibaar blijft. Het gebruik van oliesoorten om mee te bakken wordt ontraden omdat hieraan vaak extra stoffen zijn toegevoegd. Denk dus goed na voordat je zomaar oliesoorten aan je verf toevoegt.

Lijnzaadolie

Lijnzaadolie, of kortweg lijnolie, is de meest gebruikte olie voor de schilderkunst. Lijnolie wordt beter naarmate deze ouder wordt. Lijnolie wordt gewonnen uit de zaden van de vlasplant. Uit de plant zelf wordt linnen gemaakt.

Lijnzaadolie wordt veel gebruikt voor olieverf

Lijnolie wordt op verschillende manieren gewonnen en bewerkt. Daarom hebben alle soorten lijnolie weer andere eigenschappen.

Rauwe lijnolie

  • Donkergeel.Geperst uit door stoom verhitte lijnzaden.
  • Wordt alleen gebruikt in industriele verf.

Geraffineerde lijnolie

  • Bleekgeel of stroogeel.
  • Gebruikt vanaf de 18e eeuw
  • Wordt geraffineerd door tijdelijke toevoeging van water en zwavelzuur, waardoor verontreinigingen worden verwijderd.
  • Wordt het meest gebruikt als bindmiddel in tubes olieverf.

Koudgeperste lijnolie

  • Beste kwaliteit lijnolie gebruikt voor hoogwaardige verfsoorten.
  • Duurder dan geraffineerde lijnolie.
  • Droogt sneller dan geraffineerde lijnolie

Warmgeperste lijnolie

  • Door verwarming komt meer geur en kleurstof vrij.
  • Meest geschikt voor huisschilderverf.

Gekookte lijnolie

  • Zeer snelle droging.
  • Door sterke vergeling alleen geschikt in onderschilderingen.

Standolie

  • Langdurig verhitte lijnolie
  • Stroperige, dikke olie.
  • Wordt verdund toegepast als langzaam drogend glaceermedium.
  • Omdat deze olie zeer vettig is, is deze ook zeer geschikt als laatste laag bij vet over mager schilderen.
  • Geeft een glad, glazig effect na droging.

Zongebleekte lijnolie

  • Zeer bleek van kleur en daarom geschikt voor bleke, kwetsbare kleuren.
  • Wordt voornamelijk gebruikt als glaceermedium.
  • Droogt snel.
  • Vergeelt op langere termijn even veel als rauwe lijnolie.

Andere oliesoorten

Naast lijnolie kunnen diverse andere oliesoorten gebruikt worden in olieverf of om door olieverf te vermengen. Reden om andere oliesoorten te gebruiken kan zijn dat je bepaalde eigenschappen wilt verbeteren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan minder vergelen, meer of minder glans, sneller of langzamer drogen, meer flexibiliteit of betere smeerbaarheid.

Maanzaadolie

  • Geperst uit papaverzaad (klaproos).
  • Zeer heldere olie.
  • Vergeelt minder snel.
  • Droogt heel langzaam in 5 tot 7 dagen en is dus zeer geschikt voor langdurig nat in nat schilderen.
  • Niet geschikt voor dikke lagen verf.
  • Kans op breken verf bij veroudering.
  • Zeer geschikt om verf gemakkelijk los te laten van het penseel.
Klaproos voor maanzaadolie

Zonnebloemolie

  • Geschikt voor dunne verflagen.
  • Droogt langzaam
  • Culinaire olie is niet geschikt voor schilderen wegens extra toevoegingen.
Zonnebloem voor zonnebloemolie

Walnootolie

  • Licht geelbruine kleur, minder dan lijnzaadolie, maar meer dan saffloer olie.
  • De enige notenolie die in de schilderkunst gebruikt wordt.
  • Vloeibaarder dan gemiddeld en blijft na droging zeer flexibel.
  • Niet veel beter dan lijnzaadolie en wordt weinig gebruikt.
Walnoot voor walnootolie

Spijkolie of lavendelolie

  • Heldergekleurde olie.
  • Verdampt langzamer dan terpentijnolie.
  • Is een goed maar duur alternatief voor gebruik van terpentijn.
  • Zeer geschikt voor mensen die niet tegen de dampen van terpentijn kunnen.
  • Ook wel gebruikt als medium bij het porseleinschilderen en bij sommige vernissen.
Lavendel voor spijkolie

Kruidnagelolie

  • Enkele druppels zijn genoeg om de droogtijd aanzienlijk  te verlengen.
  • Niet overmatig gebruiken omdat dit de structuur van de verf kan aantasten.
Kruidnagel voor kruidnagelolie

Saffloerolie

  • Gewonnen uit de bloemen van een distelsoort.
  • Heeft het gebruik van papaverolie bijna verdrongen.
  • Lijkt in de eigenschappen sterk op papaverolie.
  • Wordt steeds vaker gebruikt in fabrieksverf.
  • Vrij nieuwe olie waarvan de lange termijn effecten nog niet bekend zijn.
Saffoer voor saffoerolie

Tot zover de mij bekende oliesoorten en hun eigenschappen. Ken jij er nog meer of heb jij een bijzondere toepassing van bepaalde oliesoorten? Laat het hieronder dan zeker even weten.

16 gedachten over “Oliesoorten voor olieverf

  1. Ik heb het uitgeprobeerd met biologische koudgeperste lijnzaadolie. Als onderlaag en gemengd met olieverf. Beide zijn na 3 weken nog net zo nat als de eerste dag. Handig als je nat in nat wilt schilderen, maar wanneer zou het droog moeten zijn?

    1. Hoi Soraya,
      Ik vermoed dat dit olie voor consumptie is en dat het valt te betwijfelen of het ooit gaat drogen.
      Afwachten maar.
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  2. Op de website van kunstschilder Maarland heeft hij het in les 1 over Lampolie als basis. Is lampolie ook toe te passen met Artisanverf?

    1. Hoi Henk.
      Conventionele olieverf kun je zelfs verdunnen met benzine, dus waarom ook geen lampenolie.
      Maar waarom zou je als er minder akelige middelen voorhanden zijn zoals bijvoorbeeld Gamsol, de meest geadviseerde verdunner als je geen terpentine wil gebruiken.
      Voor Artisan gebruik je alleen water.
      Zolang je het niet met water hebt vermengd kun je ook met terpentine, of andere oplosmiddelen vermengen, maar dan ga je natuurlijk helemaal voorbij aan de reden om Artisan te gebruiken, namelijk dat je geen last hebt van oplosmiddelen.
      Heb je geen probleem met terpentine of Gamsol, schakel dan beter helemaal over naar echte olieverf, want dat heeft toch meer mogelijkheden.
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  3. Beste Alex, ik ben op zoek naar een middel dat ik kan gebruiken in plaats van terpetine. Ik schilder soms bijna doorzichtig met de olieverf, voor het verdunnen gebruik ik nu terpentine. Maar daar krijg ik erg veel last van. Ik heb ook een ander middel geprobeerd maar daar krijg ik ook last van. Nu zei iemand lijnzaadolie maar als ik dit zo lees, lijkt me dit niet zo geschikt om heel erg mee te verdunnen. Ik ben dus eigenlijk op zoek naar een middel dat vriendelijk is voor je lichaam, waarmee je sterk kunt verdunnen en wat je ook mag gebruiken als je zwanger bent.
    Ik hoop dat het een beetje duidelijk is wat ik zoek, hahaha.
    Groetjes Anja

    1. Hoi Anja,
      omdat ik niet de fabrikant ben, durf ik je geen garanties te geven over schadelijke gevolgen bij zwangerschap.
      Dat lijkt mij dus een vraag voor de fabrikant.
      Terpentine lijkt mij in ieder geval een slecht plan.
      Ik moet wel het eerst denken aan Artisan waterverdunbare olieverf.
      Ik heb zelf goede ervaringen met waterverdunbare olieverf.
      Niettemin moet je ook daarbij informatie inwinnen bij de fabrikant.
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  4. Hallo.. Ik heb zonet mn olieverf schilderijtje afgemaakt. Dus winkels allang dicht en als verdunning gewoon olijfolie gepakt….

    1. Hoi Tia,
      Haha, ja het kan, maar het is niet aan te raden. Olie voor consumptie kan extra stoffen bevatten die de eigenschappen veranderen.
      Maar ja, als je graag door wil kunnen werken, dan moet je toch wat. Zo kun je ook benzine gebruiken in plaats van terpentine.
      Maar wel oppassen met vuur natuurlijk.
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  5. Vergeelt zonnebloemolie met de tijd? Ik heb nu zonnebloemolie uit de supermarkt… ik dacht dat het 100% olie was omdat er niets wordt vermeld over toevoegingen.

  6. Hallo ik heb een vraag
    kan je met beton (verdund en in laagjes ) op een linnen doek schilderen zo ja hoe begin ik
    moet ik het (voorgespannen doek ) eerst met iets bewerken zodat het blijft zitten of is dit een raar idee ? vriendelijke groet Marion van der Veer.

    1. Lijkt me een goed vraag aan de betoncentrale.
      Hier schilderen we overigens met Olieverf.
      Het is net of de websitenaam dat al een beetje aangeeft.

    1. Hoi Freddy,
      gewoon geduld blijven houden en je schilderij in een zuurstofrijke omgeving laten drogen. Geel droogt inderdaad het langzaamst van allemaal.
      meestal is ca. drie dagen genoeg om een schilderij handdroog te laten worden maar als je dik werkt of mediums hebt gebruikt, kan het langer duren.

  7. Na voltooien van een olieverfschilderij wil ik deze (voorlopig) liever geen vernislaag als slot-laag geven. Volstaat een dunne olie laag? Welke is dan beter: walnoot olie of zuivere, rauwe, koudgeperste lijnolie? Of is een laag retoucheervernis beter?

  8. Hallo ik volg sinds kort een cursus waarvoor ik grote tubes verf nodig heb. Ik werkte met Cobra( fijn!) maar heb voor deze cursus grote tubes olieverf van Van Gogh aangeschaft. Een maal eerder kreeg ik daar een tube van en die geeft erg veel olie af bij openen. Wat doe ik met al die olie? Ergens ingieten en bewaren voor als ik het nodig heb ? Weggooien? De verf wordt er veel te dun van omdat het zoveel is. Zonde in deze tijd. Heeft u goede raad?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *