Begrippen in de schilderswereld

Penselen op voorgrond met schilder uit focus op de achtergrond

Hieronder vind je een alfabetische opsomming van begrippen in de schilderswereld.  Heb jij er nog meer om toe te voegen? dan stel ik jouw bijdrage zeer op prijs.  Het is de bedoeling om deze lijst zo compleet mogelijk te krijgen.

Afvloeien

Een techniek waarbij absorberend papier op een schilderij wordt gedrukt om overtollige verf te verwijderen en de onderliggende verflaag zichtbaar te maken.

Alla Prima

Italiaans voor eerste keer. Techniek waarbij een schilderij wordt voltooid met slechts 1 laag aangebrachte verf. Deze laag kan natuurlijk meerder kleuren bevatten en wordt nat in nat opgebracht.

Atmosferisch perspectief

De invloed van de atmosfeer op het optisch perspectief,waardoor verafgelegen kleuren koeler (blauwer) worden en het contrast wordt gereduceerd. In de verte worden kleuren dus minder sterk van kleur en vervagen contouren. Het begrijpen en toepassen van atmosferisch perspectief in je schilderij zal zorgen voor meer diepte en suggestie van drie dimensionaliteit.

Complementaire kleuren

De Kleuren die tegenover elkaar liggen in de kleurencirkel. Deze kleuren hebben een versterkend effect op elkaar. Bijvoorbeeld: rood en groen, geel en paars, bauw en oranje. Mengsels van complementaire kleuren worden vaak gebruikt om schaduwen te creëren.

Compositie

De indeling van de onderwerpen op het doek.

Dempen

Het aanbrengen van ondoorzichtige verf op een onderlaag om het effect van gebroken kleuren weer te geven.

Drager

Papier, doek, hout, mdf,  of ander materiaal waarop het schilderij wordt aangebracht.

Eenpuntsperspectief

Perspectief waarbij alle lijnen samenkomen in 1 punt op de horizon, Een uitstekend voorbeeld hiervan is een treinspoor of een snelweg gezien vanuit het midden

Filbert

Penseel in de vorm van een hazelnoot met een uiteinde als een afgeplatte conus.

Fixatief

Gemaakt van kunsthars, gebruikt om pastel of houtskooltekening te fixeren. Fixatief kan giftig zijn en moet buitenshuis worden verwerkt.

Gelaagd schilderen

Gelaagd schilderen betekent dat het schilderij opgebouwd wordt uit verschillende lagen. Elke volgende laag kan pas opgezet worden als de vorige laag zo droog is dat deze beslist niet meer oplost in terpentine of olie. Bij gelaagd schilderen moet vet over mager worden geschilderd. Dit betekent dat elke volgende laag dus meer olie moet bevatten. Het tegenovergestelde van gelaagd schilderen is Ala Prima schilderen.

Glacis/ Glaceren

Doorzichtige verflaag over een reeds opgedroogde kleur.

Glaceerverf

Verf die doorschijnend is, waardoor de onderliggende kleur zichtbaar blijft. Het tegenovergestelde van glaceerverf is dekkende verf. Je kunt mediums gebruiken om dekkende verf te veranderen in glaceerverf.

Gradatie

Geleidelijke overgang van de ene kleur naar de andere.

Horizon

Ooghoogtelijn van de waarnemer tussen water of land en lucht

Impasto

Dik aanbrengen van verf, zodat de markering van het penseel of paletmes zichtbaar is.

Kleur

De pure basiskleur, los van de mate van licht of donker.

Lichtpunt

De plek op een oppervlak waar het meeste licht weerkaatst.

Lineair perspectief

Technisch perspectief waarbij alle lijnen naar 1 tot 3 verdwijnpunten lopen.

Mager

Verf die weinig olie bevat in relatie tot pigment.

Medium

Het materiaal of de techniek waarmee een kunstwerk gemaakt wordt. Ook wel een aan de verf toegevoegd materiaal waarmee de eigenschappen van de verf veranderen.

Nat in Nat

Techniek waarbij de verf in een nog natte laag verf wordt aangebracht. Hierbij kan de verf ook op het doek worden gemengd

Negatieve ruimte

De ruimte om een voorwerp heen. Het kijken naar deze ruimten kan helpen om de vorm beter te begrijpen en weer te kunnen geven.

Onderschildering

Een schets van de compositie met penseel, houtskool of verf die kleurverschillen suggereert. Onderschilderingen in kleur worden veelal uitgevoerd in de complementaire kleur van de uiteindelijk kleur om dieper kleuren te verkrijgen.

Opaak

Ondoorzichtig, het tegendeel van het begrip transparant.

Palet

Een plat oppervlak waarop de verf wordt uitgestald en gemengd.

Primaire kleuren (verf)

De hoofdkleuren rood geel en blauw. Dit zijn kleuren die niet door het mengen van andere kleuren zijn te verkrijgen.

Primaire kleuren (licht)

De hoofdkleuren rood groen en blauw. De primaire kleuren van licht zijn dus andes dan die van verf. Ook het mengen van lichtkleuren geeft een ander resultaat.

Proportie

De verhoudingen van het een tot het anderen van het geheel en tot elkaar.

Schilderstok

Een stok met een gestoffeerd of lederen uiteinde om op het doek te steunen. Hiermee kun je je hand ondersteunen tijdens het schilderen.

Secundaire kleuren

Oranje groen en paars. De kleuren die gemengd worden uit twee primaire kleuren.

Sgraffito

Het krassen in een geverfd oppervlak, waardoor de onderliggende kleur zichtbaar wordt. Hiermee kun je heel dunne details creëren zoals takjes, grassprietjes etc.

Spatten

Druppeltjes verf op een schilderij aanbrengen.

Tamponeren

Aanbrengen van verf m.b.v. een spons om een getextureerd oppervlak te verkrijgen. Deze techniek is handig om achtergronden te creëren.

Tertiaire keuren

Kleuren die alle drie de primaire kleuren bevatten. Bruin, kaki en leigrijs zijn tertiaire kleuren, gemengd in verschillende combinaties van de drie primaire kleuren.

Textuur

De oppervlaktestructuur van een object. Geeft aan of het glad, ruw, hard of zacht, warm of koud aanvoelt.

Tint

Een kleur waaraan wit of water is toegevoegd om de kleur te verdunnen. Het toevoegen van wit aan blauw resulteert bijvoorbeeld in een lichtere blauwtint.

Toon

Geeft aan hoe licht of donker een kleur oogt.

Verdwijnpunt

Punt op de denkbeeldige horizonlijn waar de doorgetrokken perspectieflijnen samen komen. Bij een driepunts perspectief kan een verdwijnpunt ook onder of boven de horizon liggen.

Vet

Verhouding tussen olie en pigment, waarbij relatief veel olie is gebruikt.

Zoeker

Hulpgereedschap van twee L-vormige stukken karton die aan elkaar worden gelegd en zo een rechthoek vormen om een compositie van een denkbeeldig frame te voorzien. Hierdoor kijkend kun je dus je compositie vaststellen.

26 gedachten over “Begrippen in de schilderswereld

  1. Hoi Alex,
    Ik heb mijn laatste schilderij naar je toegemaild. (Zie Hieronder).
    Ik ben benieuwd naar je mening.
    Ik wil iedereen een heel gezond en goed schilderjaar toewensen.
    Ik ben nu aan een abstract schilderij begonnen en ik mail het resultaat wel weer.
    Groetjes
    Emmy

    1. Hoi Emmy,
      Leuk om weer werk van jou te zien. Ik zie dat je gegroeid bent.
      Alle verhoudingen kloppen en je perspectief ook.
      Een heel duidelijk voorbeeld van een eenpuntsperspectief trouwens.
      Om het optisch perspectief te versterken kun je een volgende keer wat sterkere kleuren gebruiken op de voorgrond.
      Bijvoorbeeld bij de bloemetjes en de voorgrond van het pad.
      Hierdoor zal je perspectief nog beter en spannender worden, en het zal je meer het schilderij intrekken.
      Een groot en gedetailleerd voorwerp op de voorgrond, zal je perspectief ook enorm versterken.
      In het water heb je dat effect ook al heel knap versterkt, door meer detail op de voorgrond.
      Ik vind het water erg mooi gelukt. Ook met de heel subtiele weerspiegeling van het rode dak.
      Ik ben erg benieuwd naar je abstracte werk.
      Laat je lekker “Gaan” zou ik zeggen.
      Veel schilderplezier,
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  2. Ik heb het abstracte schilderij gemaild en vond het leuk om te doen. Ik vind wel landschappen leuker omdat het meer spreekt.
    Ben benieuwd naar je mening.
    Groetjes
    Emmy

    1. Hoi Emmy,
      Ja abstract dat moet je natuurlijk wel aanspreken om het te maken.
      Wel vind ik abstract werken de meest effectieve manier om nieuwe dingen te leren en uit te proberen op het gebied van olieverf.
      Zeker als je je eens helemaal laat gaan.
      Ik vind jouw doekje nog wat meer naar surrealistisch neigen dan naar abstract, omdat je er toch duidelijk iets in herkent.
      Maar het lijkt mij een goed begin.
      Als je nog eens abstract gaat werken, mag het best wat wilder en onbegrijpelijker.
      Het beste is het als je er zelf ook niets van begrijpt.
      Dat is namelijk het moment waarop je denken is gestopt en je je het schilderen gewoon laat overkomen.
      Die ervaring is belangrijker dan het resultaat.
      Het resultaat is altijd onderhevig aan de mening van anderen.
      En een mening is maar een mening en meer ook niet. Zo ook dus mijn mening.
      Maar de beleving die je ervaart als er zomaar wat op los schildert, zonder gedachten, maar puur vanuit het volgen van wat je overkomt…
      Die ervaring kan niemand je afnemen, dat is jouw moment, jouw waarheid, jouw verlangen, jouw reis, jouw geheim, jouw magie.
      Het belangrijkste is dat je stopt met (be)denken.
      Het resultaat is eigenlijk volkomen onbelangrijk. Het gaat om de ervaring, de beleving.
      Als je zo ongeremd en vanuit je hart en je gevoel kunt schilderen, zul je altijd mensen vinden die dat aanspreekt.
      De kans is groot dat ze er net zo weinig van begrijpen als jijzelf, maar dat ze wel die kracht voelen, die er vanuit gaat.
      Ik raad je zeker aan om nog meer te proberen met abstract, maar in de eerste plaats is mijn tip: schilder vooral wat je leuk vindt.
      Je kunt restjes verf die je overhoudt altijd willekeurig op een doekje kwakken. Je zult zien dat er iets onststaat wat je zelf nooit had kunnen bedenken.
      Misschien wel het begin van je mooiste abstracte werk.
      Ik ben benieuwd naar je volgende werk en vind het leuk om je zo te kunnen volgen.
      Dankjewel daarvoor.
      Veel schilderplezier,
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  3. Heb een zeskantig schildersdoek gevonden en vond het wel grappig. Ik heb dit landschap vanaf een foto gemaakt. Ben benieuwd wat je ervan vindt.
    Groetjes
    Emmy

    1. Leuk!!!
      Hoi Emmy, wat zie ik jou groeien.
      Mooi ook dat je schaduwen hebt geschilderd.
      Ik ben er helemaal voor om van alles te beschilderen en niet alleen doekjes.
      Zo,n zeshoekig ding geeft een extra dimensie.
      Bedankt dat je het met ons hebt gedeeld.
      Veel schilderplezier,
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  4. Hoi Alex,
    Ik heb nu een figuratief / abstract schilderij gemaakt. Vond het erg leuk om te doen. Het is niet uit mijn hoofd maar vanaf een voorbeeld.
    Ben weer benieuwd naar je mening.
    Groetjes
    Emmy

  5. Hoi Alex,
    Wat ik hieruit leer is meer leren werken met dikkere lagen verf. De diepte die hierdoor erg goed naar voren komt is ook heel leerzaam.
    Ik geniet elke keer weer als ik iets anders schilder. Dit soort schilderijen en natuur vind ik het leukste om te doen.
    De scharkering van kleuren bij dit laatste schilderij vind ik elke keer weer een uitdaging. Wat ik al zei, ik doen het nog niet uit mijn hoofd maar schilder vanaf een foto of afdruk. Ik heb niet de creatieve geest om dingen uit mijn hoofd te schilderen. Ik zou het wel willen maar ben te onzeker.
    Stom hé. Wie weet komt het nog. Ik schilder pas vanaf September en kan ik alleen nog maar groeien toch!
    Met vriendelijke groet,
    Emmy

    1. Hoi Emmy,
      Ja, hoor je kunt alleen maar blijven groeien, zolang je maar blijft schilderen.
      Met naschilderen is trouwens helemaal niets mis. Je kunt ook daar ontzettend veel van leren.
      Wat je onzekerheid betreft: laat het idee los dat iets altijd moet lukken.
      Ik kan je verklappen dat ik bijna altijd bij het begin van een schilderij denk: nou dit keer wordt het echt helemaal niets
      En toch komt het altijd weer goed, zolang ik maar blijf doorschilderen.
      Er was eens een kunstschilder die een prachtig doek verkocht, maar de prijs was erg hoog.
      Toen de koper vroeg waarom het schilderij zo duur was, antwoordde de kunstenaar:
      Je betaalt niet alleen voor dit doek, maar ook voor al die mislukte doeken die ik heb moeten schilderen om dit ene doek te maken…..
      Emmy, ik wens je weer veel schilderplezier,
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  6. Hoi Alex,
    Ik heb dit keer weer wat anders geschilderd. Boot in water was weer een uitdaging. Heb dit vanaf een plaatje gemaakt.
    Ben weer benieuwd naar je mening en advies.
    Groetjes
    Emmy

    1. Hoi Emmy,
      Indrukwekkend, die weerspiegelingen op het water. Het komt zeer realistisch over.
      Ook de achtergrond vind ik heel mooi.
      Ik heb het gevoel dat het puntje van de boot iets meer naar rechts zou moeten zitten, maar dat kan aan mij liggen.
      Je kunt een beetje expirimenteren met een snippertje zwart papier.
      Leuk om na zo,n lange tijd nog altijd fotos van je schilderijen van je te ontvangen.
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  7. Ik wil graag weten wat Liquide white is en wat het doet…of wat je er mee kan doen, en kan je dat zelf maken?
    Ik hoop dat je me dat kunt vertellen…
    Gerry

    1. Hoi Gerry,
      Volgens mij is liquide white een uitvinding van Bob Ross, maar in feite niets anders dan vloeibaar (liquide) wit.
      Je kunt dit natuurlijk heel makkelijk zelf maken door wit te vermengen met terpentine en eventueel wat medium.
      Het medium voeg je alleen toe als je nat over droog werkt en dus met vet over mager te maken krijgt.
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

      1. Hoi Alex,
        Ik ben reuze blij met je uitleg en ook nog zo snel…dankjewel.
        Het is inderdaad een uitvinding van Bob Ross en alleen te bestellen via website`s enzo. Juist dan is het erg duur omdat de naam Bob Ross erop staat.
        Ik dacht dat het heel iets bijzonders was, maar gelukkig niet, ik kan het zelf zo maken.
        Super bedankt, groetjes van mij,
        Gerry

        1. Bob Ross heeft een systeem gemaakt – met verf en kwasten en manier van doen -en dat is best wel mooi!!..en heel goed bedacht!
          Voor wit mag je natuurlijk ook een andere kleur gebruiken…geeft een bepaalde uitstraling aan het schilderij…
          Voor donker delen gebruikt Bob Ross vloeibaar zwart…of schildert het doek (of een gedeelte) eerst met zwarte of grijze gesso.
          Jenkins smeert weer lijnolie op een acryl ondergrond – waar hij met olieverf overheen schildert…
          In het begin niet te veel geld uitgeven…en die trucjes komen vanzelf!!

          1. Dick ook hartelijk bedankt voor de tip`s…Ik probeer alles uit en inderdaad trucks komen later wel, ik kijk gewoon van iedereen af…lol.
            Groetjes, Gerry

  8. Hoi Alex en mede creatievelingen,
    Ik heb een vraagje i.v.m het medium oliepastelkrijt.
    Is er een mogelijkheid om oliepastel te gebruiken op canvas ( doek )met een zekere duurzaamheid die de drager niet aantast.
    Vermits, ik citeer:
    De houdbaarheid van werken in oliepastel is niet zeer goed. De niet-drogende olie trekt steeds verder in het papier waarvan de structuur door het zure pastel wordt aangetast. Goedkope soorten bloeden ook soms, dat wil zeggen: het pigment gaat met de olie mee het papier in wat verkleuringen veroorzaakt
    Heeft iemand daar ervaring mee?
    en zo ja, wat is de oplossing?
    Alvast een dank bij voorbaat.

  9. Dag Alex,
    Ik ben een nieuweling en ook nog een beginneling.
    Wanneer en waarom gebruik je transparantoxydrood ?
    Ben benieuwd naar je antwoord.
    In elk geval bedankt,
    Swinny

    1. Hoi Swinny,
      dat is een behoorlijk gevorderde vraag voor een beginnende schilder.
      transparantoxyd rood is een verf waar je goed mee kunt glaceren.
      In zeer dunne glacislagen zeer geschikt voor subtiele gradaties in donkere gebieden van vleeskleuren.
      Het is ook geschikt om glacerend schaduwen warm te maken, roodachtig licht te creëren.
      Als beginnende schilder zou ik niet direct proberen om alle vergevorderde mogelijkheden uit deze kleur te halen.
      Mijn advies: ga er gewoon lekker mee schilderen en zie wat het voor jou kan doen.
      Gebruik het op verschillende manieren, dus ook niet als glacis, en kijk wat je er mee kan.
      Dat is de beste om de eigenschappen van je tubes verf te ontdekken.
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  10. Weet iemand misschien of de gekookte lijnolie die je in de bouwmarkt koopt voor 4 euro halve liter hetzelfde is als de dure lijnolie die je in de schildermaterialenwinkel koopt?
    Ik wil graag mijn olieverf smeuiger/vloeibaarder maken met lijnolie of een ander medium wat niet zo sterk ruikt !
    Verder heb ik nog een tip. Het schoonmaakmiddel Dasty ontvetter van de Wibra is een geweldig middel om je aangekoekte kwasten in te zetten. (een dag of wat) Ze worden als nieuw en heerlijk zacht.

  11. Hoi Alex, het is voor h et eerst dat ik naar deze site kijk – omdat ik van plan ben te oefenen in het parelschilderen maar ik weet nog niet hoe te beginnen.
    Al jarenlang schilder ik met verf die ik zelf wrijf : pigmenten mengen met lijnolie. Ook gebruik ik eigeel met water om tempera te schilderen. Maar eigeel is niet transparant. Zou ik nu voor de ondergrond van de parel een kleur nemen en voor een volgende laag een druppel olie? Wordt dat geen geknoei? Hoe deden de iconenschilders dat ? Vóórdat olieverf was uitgevonden?? Graag een idee ! Geraldine

  12. Ik heb nog een vraag. Moet je een olieverfschilderij altijd met vernis behandelen? En zoja, welk soort vernis moet ik dan gebruiken. En kan het ook met een spuitbus?

    1. Hoi Wil,
      nee, het is helemaal aan jou of je een doek wil vernissen of niet.
      Vernissen verandert ook vaak het uiterlijk van je schilderij en soms wil je dat niet.
      Natuurlijk geeft vernis wel bescherming tegen invloeden van buiten af, dus als je je schilderij wil beschermen, dan is vernissen wel belangrijk.
      Daarnaast stopt een (slot)vernislaag het droogproces, wat vooral belangrijk is als je dikke lagen verf hebt opgebracht.
      Wil je wel vernissen dan kun je dat met kwast of spuitbus opbrengen. Een spuitbus is het makkelijkst en geeft geen strepen.
      Voor een schilderij dat nog moet drogen gebruik je retoucheervernis. (het droogproces gaat gewoon door)
      Voor een schilderij dat droog genoeg is gebruik je slotvernis. (hiermee stopt tevens het droogproces).
      Vriendelijke groet.
      Alex Mooyman

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *