Craqueleren of craquelé is het effect van een gebarsten verf- of vernislaag. Dit komt doordat verflagen losbreken van elkaar of van de ondergrond. Door het uitdrogen van de verflagen krimpt de verf, waardoor het breekt of scheurt Dit effect zal nog sneller optreden wanneer de vet over mager techniek slecht is toegepast.
Bij veel oude schilderijen is craqueleren een ongewenst verouderingsproces. Het kan worden vertraagd door een schilderij goed te conserveren en in een juist klimaat te bewaren. Vandaar dat in musea ook aan klimaatbeheersing wordt gedaan.
Aan de andere kant kan een gecraqueleerd schilderij ook wel als mooi worden ervaren. Het hoeft niet per se een reden te zijn om volledig te gaan restaureren. Wel is het aan te raden om het schilderij te conserveren tegen verdere veroudering, want als dit proces door blijft gaan, zal de verf uiteindelijk loskomen van de ondergrond.
Hoe een craquelé er uitziet is sterk afhankelijk van de ondergrond, de laagdikte en de gebruikte verfsoorten.
Bewust craqueleren
Craqueleren is dus het gevolg is van door krimp scheurende en losbrekende verflagen. Je kunt dit natuurlijk ook bewust laten gebeuren. Craquelé is niet alleen mooi op een schilderij, maar vooral ook op bijvoorbeeld meubels. Het wekt de indruk dat iets echt oud is en daarom zijn er vele technieken ontwikkeld om bewust te craqueleren.
Er zijn vele soorten craquelé effecten, van hele subtiele tot hele grove. Er zijn ook diverse verfsystemen die je kunt gebruiken om deze effecten te bereiken. Daarnaast is er onderscheid tussen gecraqueleerde vernislagen en gecraqueleerde verflagen. De manier van werken, droogtijden en verftechnieken zijn sterk afhankelijk van het merk olieverf of vernis.
Natuurlijk craquelé
Gebarsten vernislaagjes die je ziet bij oude schilderijen zijn goede voorbeelden van natuurlijk craquelé. De oude vernislaag gaat dan verschillende kleine scheurtjes vertonen. Deze kun je na verloop van tijd opmerken doordat er zich vuil en stofresten gaan ophopen in de laagjes en randjes. Is dit craquelé effect ongewenst, bij bijvoorbeeld een oud schilderij, dan kun je eenvoudig de vernislaag verwijderen met terpentine en een nieuwe laag slotvernis opbrengen.
Dit craqueleren van de vernislaag kan echter juist ook een mooi effect zijn wanneer je een jong schilderij oud wil laten lijken. Dit verschijnsel kun je helemaal zelf bereiken door middel van de volgende craqueleer techniek.
Twee pots craqueleer systeem
Een prima te hanteren craqueleer techniek is het twee pots craqueleer systeem. In dit systeem werk je met twee verschillende producten. Een basislaag en een toplaag. Je gebruikt hierbij twee producten met verschillende droogtijden. Dit heeft als effect dat ze op elkaar gaan inwerken. Hierdoor verschijnen er scheurtjes in de toplaag.
Deze scheurtjes gaan echter pas goed opvallen wanneer ze vol met stof raken. Maar je kunt deze scheurtjes ook goed zichtbaar maken door ze te accentueren met olieverf of patineerpasta. Hiertoe breng je met een penseel een klein beetje olieverf of patineerpasta in de scheurtjes aan. Overtollige verf verwijder je weer met een zachte, niet stoffende doek.
Afgebladderde verf nabootsen
Oude, afgebladderde verflagen nabootsen kan ook door het gebruik van een andere techniek. Er ontstaan hierbij geen kleine scheurtjes maar grotere, meer ongelijkmatige scheuren. Je moet deze techniek dan ook niet fijnzinnig toepassen, maar juist vrij grof.
In deze techniek gebruik je een transparant medium. Dit medium voeg je toe tussen twee verschillende verflagen. Hoe dikker je het medium aanbrengt, hoe grover de scheuren worden. De kleur van de scheuren wordt bepaald door de eerste verflaag die je aanbrengt.
Mediums voor craqueleren zijn er van verschillende merken en in ontzettend veel soorten en effecten te verkrijgen. Zo’n medium moet goed afgestemd worden op de gebruikte verfsoorten en het gewenste effect. Laat je daarom bij de vakhandel goed informeren over het door jou te gebruiken medium en geef zoveel mogelijk informatie over wat je wil bereiken.
Bij deze techniek kun je ook weer patineerpasta gebruiken om scheurtjes te accentueren.
Zelf aan de slag met craqueleren
Het mooie en leuke aan deze technieken is dat je een schilderij kunt maken met meer sfeer en uitstraling. Heb je nog geen enkele ervaring, dan raad ik je aan om de techniek te proberen waarbij je een jong schilderij een oud uiterlijk kunt geven, door een craquelerende vernislaag op te brengen. Ben je al wat verder of iets dapperder, probeer dan ook de andere techniek eens. Het zal je beslist een nieuwe impuls geven voor je technische mogelijkheden.
Hallo Alex, bedankt voor al je goede tips en filmpjes. Ik lees en bekijk het allemaal en doe er mijn voordeel mee.
Ik kan niet reageren op facebook en al die andere sites dus zo maar even.
Met vriendelijke groet Marian
Hoi Marian,
bedankt voor je reactie.
Leuk om te lezen dat je mij site zo goed gebruikt.
Ik wens je nog veel schilderplezier!
Vriendelijke groet,
Alex Mooyman
Hallo Alex,
Je uitleg is erg inspirerend en erg duidelijk, waar ik nog wat moeite mee heb is het mengen van kleuren.Ik hoop dat er nog veel meer uitleg van jou komt, alvast bedankt.
Groetjes,
Rene
Hoi Rene,
Kleuren mengen is vooral een kwestie van doen met de juiste aanwijzingen.
Heb je de kleurenmengcursus al ontdekt?
Vriendelijke groet,
Alex Mooyman
Leuk artikel. Ik zou een baklijst willen “craqueleren” maar zou niet weten hoe ik dit moet doen.
Hoi Jamie,
hetzelfde als bij een schilderij. Alleen zorgen dat je lijst goed in de grondverf staat.
Vriendelijke groet,
Alex Mooyman
Beste Alex, ik ben geinteresseerd geraakt in de techniek. Ik heb namelijk werk gezien van Lita Cabellut op internet (nog niet in het echt) die ook een craqueleer- en fresco techniek gebruikt. Nu heb ik begrepen dat Lita Cabellut met foto’s werkt en ze bewerkt met verf en vernis of haar eigen bedachte “goedje” dat ze erop smeert.
Ze heeft haar ‘eigen techniek’ bedacht om dit uiteindelijke effect te creeeren. Als je een close-up van haar schilderij/foto bekijkt, dan zie je de craueleer-techniek.
Ze heeft hele mooie grote scheuren (die ze daarna opvult met verf en de resterende verf eraf veegt, zoals jij ook beschrijft in je artikel). Maar je ziet ook heel veel putjes (open gesprongen blaasjes volgens mij). Dit ten gevolge van een chemische reactie denk ik.
Mijn vragen aan jou zijn de volgende:
– Weet jij hoe je dit effect kunt krijgen? Met die grove scheuren? en eventueel die putjes?
– Heb je enig idee hoe Lita Cabellut een foto bewerkt op deze manier? Ik bedoel welke volgorde van stappen doet ze?
Ben benieuwd naar je antwoord.
Hoi Hannie,
zij composeert eerst de fotos’s , beschildert ze daarna en pas daarna brengt ze een zeer dikke laklaag op die craqueleert en bubbelt.
Deze barsten en bubbels kleurt ze in.
Door een zeer dikke laklaag op te brengen, krijg je ook grote barsten. Hoe de bubbels ontstaan is mij niet bekend.
Dit zal je bij de vakhandel vast kunnen vragen.
Om precies haar effect na te bootsen zal je wat moeten oefenen. Het handigst is om een paar proefstukjes te maken die je elke keer wat anders uitvoert.
Fotobewerking zal gebeuren met Photoshop (een vak apart). Ik denk dat ze de foto’s daarna op het doek laat printen.
Succes!
Vriendelijke groet
Alex Mooyman
nog een vraagje: als ik de twee laklagen wil opbrengen, moet ik de basislaag dan eerst laten drogen voordat ik de toplaag aanbreng? Of moet ik de basislaag aanbrengen en dan meteen de toplaag erboven op zetten en ze tegelijkertijd laten drogen?
Hoi Hannie,
Bij gewone lak moet je de lagen eerst laten drogen.
Bij lak die kraqueleert, kun je het beste de aanwijzingen op de verpakking opvolgen.
Het zal per soort of merk verschillen.
Vriendelijke groet
Alex Mooyman
Waar kan ik dit kopen?
Bedankt voor je bericht. Je kunt je schildervragen tegenwoordig stellen op de online community Schildervrienden:
https://schildervrienden.nl