Grijzen

Het gebruik van grijzen heeft een grote invloed op kleuren en speelt een belangrijke rol in je schilderij.

Grijzen versterken de omliggende kleuren en beïnvloeden deze ook op een zeer bijzondere wijze.
Als je een bepaalde kleur naast lichtgrijs zet, zal deze anders overkomen dan als je hem naast donkergrijs zet.
Je zult dit effect al heel snel zien als je onder elkaar vierkantjes schildert van eenzelfde kleur, en daarnaast telkens een blokje schildert in een andere grijstoon.
Ook lijkt het grijs van kleur te veranderen zodra je hier een kleur naast zet.
Het grijs lijkt de kleur aan te nemen van de complementaire kleur van de kleur die je ernaast hebt geplaatst.
In het volgende plaatje kun je dit effect zien.
Het grijs binnen het oranje kader lijkt naar blauw te neigen (koeler grijs).
Het grijs binnen het blauwe kader lijkt naar oranje te neigen (warmer grijs).
Als je alle kleur afdekt zul je zien dat de grijzen binnen beide kaders in werkelijkheid precies het zelfde zijn.
Je kunt ook dit effect zelf ontdekken door verschillende kleuren naast dezelfde blokjes grijs te schilderen.
Grijzen hebben dus een heel belangrijk, en bijna magisch effect op je kleuren.

Grijzen als onderschildering

Grijzen worden regelmatig als onderschildering gebruikt, waardoor je kleuren beter uitkomen.
Daarnaast kun je, door je onderschildering eerst in grijzen uit  te voeren, veel beter de toonsoorten bepalen, wat heel belangrijk is om het gevoel van drie dimensionaliteit te benaderen.(toonsoorten zijn de grijstonen die overblijven als je een kleurenfoto afdrukt in zwart-wit).
Over deze grijze onderschildering kun je zowel nat in nat door schilderen, als nat over droog.
Voordeel van nat in nat schilderen is dat de grijzen zich gemakkelijk door de opgebrachte kleur mengen waardoor vanzelf diversiteit ontstaat.
Wil je liever nat over droog werken, dan kun je ook kiezen om de grijze onderschildering uit te voeren in acrylverf omdat dit ontzettend snel droogt, waardoor je snel verder kunt werken.
Daarna schilder je dus verder met olieverf.
Als je je kleuren, bij nat over droog, dun opzet, zal er grijs door blijven schijnen, waardoor je keuren vanzelf minder verzadigd worden, hetgeen weer handig is om In de verte gelegen kleuren weer te geven (optisch perspectief).
Waar het grijs door de kleur heen schijnt, lijken in het grijs heel licht complementaire kleuren te ontstaan, waardoor het schilderij lijkt te gaan leven. (trilling van kleuren).
Grijzen om mee te mengen
Behalve als onderschildering worden grijzen ook regelmatig op het palet gemengd met kleuren om de verzadiging te verminderen.
Hierbij kun je gebruik maken van grijzen verkregen uit zwart en wit, maar je kunt ook grijzen maken uit vermenging van complementaire kleuren, waardoor je veel meer mogelijkheden krijgt.

Grijzen uit zwart en wit

De eerste en meest bekende manier om grijzen te verkrijgen is natuurlijk door vermenging van zwart en wit. Deze methode levert echter maar weinig mogelijkheden op, omdat hieruit alleen koude grijzen kunnen worden gemengd.

Grijzen met behulp van de kleurencirkel

Een minder bekende, maar veel effectievere methode om grijzen te maken is het vermengen van complementaire kleuren.
Als we even de kleurencirkel erbij halen opent zich een scala van mogelijkheden om alle mogelijke kleuren grijs mengen.

In de kleurencirkel zijn alle recht tegenover elkaar liggende kleuren complementair aan elkaar. Dit betekent dat deze kleuren elkaar versterken, maar in dit geval nog belangrijker, dat zij met elkaar gemengd een grijssoort vormen.
In de kleurencirkel is van de complementaire tegenover elkaar liggende kleuren altijd een kleur de warme kleur en de andere een koele kleur.
Dit biedt ons de mogelijkheid om ons grijs warmer of koeler te maken, door iets meer van de warme kleur te mengen of iets meer van de koele kleur.
Zo is bijvoorbeeld  in een mengsel van ultramarijn en gebrande Sienna,  ultramarijn de koele, en gebrande Sienna de warme kleur.
Je kunt dus met behulp van de kleurencirkel een eindeloze variatie aan grijzen produceren, met allemaal hun eigen karakter, sfeer en effect op aanliggende kleuren.
De uit complementaire kleuren verkregen grijzen kun je weer doormengen met wit om lichtere grijzen te maken.

De toepassing van deze kennis over grijzen in jouw schilderij.

Terugkoppelend naar jouw schilderij kun je met deze kennis dus kiezen wanneer je warme of koude grijzen gebruikt.
Zo zullen de schaduwen van warme kleuren ook warme grijzen bevatten, terwijl koele kleuren juist koude schaduwen zullen werpen.
Zo zal bijvoorbeeld een roodkoperen voorwerp een warme schaduw geven, terwijl een zilveren voorwerp een koude schaduw werpt.
Door de in dit artikel opgedane kennis over grijzen toe te passen, zal je werk plotseling veel realistischer worden en kun je enorm invloed uitoefenen op de sfeer in je schilderij.

Grijze magie

Tot slot nog even een leuke demonstratie van hoe grijzen, in combinatie met kleuren, verwarrende waarnemingen kunnen veroorzaken die duidelijk aantonen dat er een groot verschil bestaat tussen kleurechtheid en de effecten die kleuren met elkaar uithalen.

Op de kubus zijn de vlakjes A en B precies dezelfde kleur, ook al zou je er een weddenschap op durven afsluiten dat ze verschillend zijn.
Dit effect wordt veroorzaakt door de omliggende kleuren en grijzen.
Geloof je me niet? Dek de andere kleuren maar eens af, dan zul je zien dat A en B echt dezelfde kleur zijn.
Deze verwarring wordt veroorzaakt in ons brein die de combinatie van kleuren niet juist kan interpreteren.

In het volgende plaatje nog zo,n voorbeeld. A en B zijn echt dezelfde kleur.
Ook al zou je zweren dat A donkergrijs is en B bijna wit. Controleer het maar weer door de rest af te dekken.

Dit alles wetende is het raadzaam, als je de echtheid van een kleur wilt bepalen, om de omliggende kleuren even af te dekken, zodat de effecten die kleuren en grijzen op je waarneming hebben even uitgeschakeld zijn.

Ik wens je heel erg veel schilderplezier met een nieuwe kijk op grijzen.

Wil jij meer grip krijgen op kleuren mengen? Klik dan Hier

Vriendelijke groet,
Alex Mooyman