Perspectief begrijpen en toepassen

Als je denkt dat perspectief heel ingewikkeld is en voor jou onbereikbaar, lees dan zeker even verder. Perspectief geeft meer dimensie aan je schilderij en zorgt er voor dat de onderwerpen in je schilderijen een goede verhouding tot elkaar hebben. Er zijn verschillende manieren waarop je perspectief kunt toepassen.

Meetkundig perspectief

Meetkundig perspectief zorgt er voor dat objecten op de juiste manier worden weergegeven. Het zorgt er ook voor dat verschillende onderwerpen zich op een realistische manier tot elkaar verhouden. Hierdoor ontstaan het idee dat wat je ziet ruimtelijk gezien ‘klopt’. Meetkundig perspectief wordt ook wel technisch perspectief genoemd.

Uitgangspunt van meetkundig perspectief is altijd dat de horizon zich precies even hoog bevindt als het oog van de kijker. Personen die even hoog staan als de kijker hebben hun ogen dus ook altijd precies op horizonhoogte. Vervolgens lopen alle lijnen naar één of meerdere zogenaamde verdwijnpunten.

In het schilderij bovenaan dit artikel zie je een treinstation. Als je de horizontale lijnen aan de lange kant van het gebouw bekijkt, dan zie je dat die aan de linkerkant van het schilderij dichter bij elkaar lijken te komen. Hieraan zie je dat dit gedeelte van het gebouw steeds verder van de kijker is verwijderd. Als je de lijnen door zou trekken dan zouden ze uiteindelijk ergens buiten beeld samenkomen.

Hetzelfde geldt voor de korte kant van het gebouw, al is dat misschien iets moeilijker te zien. Maar ook hier komen de horizontale lijnen buiten het canvas bij elkaar. De verticale lijnen daarentegen, bijvoorbeeld van de ramen en regenpijpen, lopen allemaal precies evenwijdig aan elkaar. Zij komen nooit samen. Er zijn hier dus twee verdwijnpunten, en er wordt daarom wel gesproken van tweepuntsperspectief.

Verdwijnpunten

Bij een eenpuntsperspectief lopen alle lijnen naar één punt op de horizon. Bij een tweepuntsperspectief lopen alle lijnen naar twee punten op de horizon. Bij een driepuntsperspectief lopen alle lijnen naar twee punten op de horizon, en lopen de vertikale lijnen naar een punt onder of boven de horizon.

Voorbeeld van driepunt perspectief
Geen van de gele hulplijnen lopen evenwijdig aan elkaar. Het gebouw in deze foto heeft dus drie verdwijnpunten.

Klinkt dit nu allemaal nog een beetje abstract? Lees hoe het precies werkt in mijn artikel over de juiste verhoudingen.

In veel gevallen kunnen de verdwijnpunten dus buiten je doek of tekening vallen. Verdwijnpunten die binnen je doek of tekening vallen zullen meestal zorgen voor een onrealistisch perspectief, dat ook wel lijkt op een beeld gezien door een macro lens. Echter bij bijvoorbeeld een van dichtbij bekeken stilleven kunnen de verdwijnpunten wel binnen het doek vallen.

Optisch perspectief

Naast meetkundig perspectief kennen we nog optisch perspectief. Dit komt voort uit het feit dat kleuren op afstand hun kracht verliezen. Dit verschijnsel wordt veroorzaakt door de atmosfeer, en heet daarom ook wel atmosferisch perspectief. Tussen een onderwerp en de kijker zit lucht en die lucht bevat vochtdeeltjes. Deze vochtdeeltjes breken het licht en buigen het af, waardoor de kleursterkte vermindert. Hoe meer vocht in de lucht hoe meer atmosferisch perspectief. Zo zal dit effect dus minder zichtbaar zijn in een woestijn, dan aan zee of bij een meer.

Voorbeeld van optisch perspectief

Ook op regenachtige dagen worden de kleuren door dit effect grauwer. Als schilders kunnen we hier dus handig gebruik van maken, door kleuren op afstand door te mengen met grijzen. Voorwerpen dichter naar ons toe zullen dus meer verzadigde kleuren bevatten. Hierdoor ontstaat vanzelf het idee van diepte in je schilderij.

Spelen met perspectief

Als je eenmaal de regels van het technisch perspectief goed begrijpt kun je het in je voordeel laten werken. Nog leuker kan het zijn om deze regels bewust verkeerd toe te passen, waardoor rare perspectieven ontstaan. De grootse meester hierin was natuurlijk Escher.

Perspectief van Escher

 


Het schilderij van het treinstation bovenaan dit artikel is gemaakt door Benjamin Nicasens, een van de getalenteerde schilders op Schildervrienden. Je kunt gratis lid worden van Schildervrienden en in contact komen met Benjamin en vele andere beginnende en gevorderde schilders.

5 gedachten over “Perspectief begrijpen en toepassen

  1. Beste Alex,
    Een fantastische site met uitleg over perspectief.
    Hoe is de techniek om een verdwijnpunt buiten je
    doek te creëren? Ga je ook nog het perspectief in een holle ruimte of op een bol bespreken?
    Gebruik je het raster ook bij ontwerpen in een computer tekenprogramma?
    Groet,
    Nico Merkens

    1. Hoi Nico,
      bedankt voor je goede vragen.
      Je kunt een houten lat achter je doek monteren en spijkertjes in de verdwijnpunten slaan.
      Zo kun je met een lange liniaal of houten lat de lijnen tekenen.
      Wat je ook kunt doen is een spatlijntje gebruiken.
      Een touwtje insmeren met houtskool, strak spannen, op het midden optillen en dan laten schieten.
      Je kunt zo’n spatlijntje ook insmeren met verf en zo heel dunne lijntjes schilderen.
      Holle, bolle en andere perspectieven zal ik misschien in een latere fase eens behandelen.
      Ik heb deze serie gemaakt om mensen houvast te geven en houd het daarom in eerste instantie eenvoudig en begrijpelijk.
      Natuurlijk kun je zo’n raster ook gebruiken in bijvoorbeeld photoshop.
      Als je het in een aparte laag gebruikt, kun je in een latere fase het raster uitzetten of verwijderen.
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  2. hallo alex . heb dit met veel aandacht doorgelezen , er is mij veel duidelijk geworden door deze duidelijke uitleg van perspectief , mijn dank hiervoor . dat je dit allemaal gratis doet

  3. Hallo Alex. Super interessant om in perspectief te tekenen. Ik ben zelf daarmee aan het experimenteren en zou het heel fijn vinden als ik van jou een raster mocht ontvangen. ?!
    Hoop graag van je te horen. Met vriendelijke groet, Maria Leeyen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *