Restaurateur Steven Schuurman

Schiderijenrestaurateur Steven Schuurman

Omdat ik regelmatig vragen krijg van cursisten en bezoekers over het restaureren van schilderijen leek het mij leuk om eens een echte schilderijenrestaurateur aan het woord te laten. Steven Schuurman is zo’n restaurateur. Op mijn verzoek vertelt hij hieronder een stukje uit zijn leven als restaurateur.

Als jij ooit een schilderij wil laten restaureren, dan kun jij natuurlijk ook altijd bij hem terecht.

Ik geef het woord aan Steven Schuurman.


Mijn eerste werkdag als restaurateur

In de jaren negentig begon ik als leerling in een restauratieatelier dat altijd prachtige opdrachten had. Mijn eerste werkdag was in de westerkerk te Amsterdam, waar de 17e eeuwse orgelluiken van Gerard de Lairesse ter plekke werden gerestaureerd. Blij was ik daar onbezoldigd de vloer te mogen vegen. Maar beetje bij beetje leerde ik de fijne kneepjes van het vak en al gauw stond ik met een palet in mijn handen te retoucheren.

Eerst heel veel oefenen op 18e eeuwse behangsels uit een kasteel, die decennia in een vochtige schuur opgerold hadden gelegen dus zeer afgebladderd. Met plamuur, een dun marterharen penseel, zelfgemengde verf van pigmenten en een kunststof medium herstelden we de doeken tot de bloemmotieven en guirlandes weer te genieten waren.

Plafonds van Jacob de Wit

Prachtige doeken uit kerken en ook een paar keer restaureerden we maandenlang aan de grachten plafonds ter plaatse in stijlkamers, op Brussels stucwerk geschilderde voorstellingen van engelen en koningen, een soort Hollandse variant op fresco’s. Met olieverf geschilderd omdat fresco in ons klimaat niet goed gedijt. Als het plafond gemaakt was op spieraam en doek, werd het werk soms meegenomen naar een werkplaats. Vaak kwam er eerst heel veel tabaksaanslag van de doeken, daarna vergeeld vernis en meestal veel oude retouches die voorzichtig afgekrabd werden met een scalpel.

Bedoeken

Bedoeken is het aanbrengen van een steundoek (drager) bij een zodanig beschadigd schilderij dat het zichzelf niet meer kan dragen. Het doek wordt daarbij van zijn spieraam gehaald, daarbij worden de spijkertjes losgehaald en wordt het platgelegd met behulp van bevochtiging en pressuur (gewicht erop uitoefenen).

Op een tijdelijk raam wordt een steundoek gespannen, waarop het oorspronkelijk doek dan wordt gelegd en vastgelijmd mbv Japans papier. Na droging van de lijm kan het doek worden gedraaid en worden gedoubleerd. Het steundoek zorgt dat de scheuren en gaten in het oude doek vastzitten aan de nieuwe drager. Daarna is het oude doek en het nieuwe doek één geheel en kan het opnieuw worden opgespannen op het spieraam.

Het bedoeken van de reuze grote doeken was een enorm karwei, dat gebeurde ouderwets met een warme strijkbout en een soort specie van was en hars om de doublure van vers linnen te bevestigen op de achterkant van het gehavende antieke doek.

Tegenwoordig geeft men de voorkeur aan bedoek-technieken met andere soorten lijmen, die reversibel zijn, ofwel te verwijderen zonder sporen achter te laten. Maar als het doek eenmaal doordrenkt is met was en hars, moet het toch met diezelfde techniek opnieuw bedoekt worden bij de volgende restauratiecyclus (meestal na zo’n vijftig tot honderd jaar).

Ateliers van Litsenburg & Dantzig

Bij het atelier van Litsenburg heb ik honderden prachtige schilderijen onder handen gehad, van 16e tot 20e eeuwse werken. Daarna heb ik nog een tijd gewerkt in een ander atelier, van Dantzig, alvorens voor mezelf te beginnen.

Retoucheren

Het retoucheren is nog het meest artistieke deel van het restauratieproces. Het duurt vele jaren voordat je de kleur, transparantie en textuur die je ziet kunt benaderen om de lacunes te vullen, maar het blijft moeilijk.

In Italië vindt men het inschilderen met dezelfde kleur vervalsen, daarom past men daar een andere retouche toe, de zogenaamde trattegio, vele kleine streepjes in frisse kleuren die als bij een impressionistisch schilderij van veraf de kleur benaderen maar van dichtbij zie je de vele losse toetsen.

Vervalsen?

Hier in Holland proberen we de retouche onzichtbaar te maken, het is dus een soort vervalsen. In sommige ateliers word ook wel met eitempera gewerkt (óp de vernis, het moet wel reversibel zijn), daarmee kun je heel fijn glacerend werken. Dan maak je van een eigeel en pigmentpoeder je verf. Met een beetje water te verdunnen. De pigmentpoeders zijn soms heel giftig maar met aardekleuren is het veilig.

Omdat ik zelf veel heb geschilderd ben ik dol op schildertechnieken. Gerard deLairesse heeft een boek geschreven: “Het Groot Schilderboek“, dat is online ook te vinden. Daarin staat beschreven hoe men een schilderij opbouwde in de 17e eeuw.

Mijn huidige werk als zelfstandige

De laatste paar jaar heb ik grote doeken voor kerken gerestaureerd en ook particulieren uit het hele land weten mijn atelier in Amsterdam te vinden, waarbij ik altijd voor de restauratie van het schilderij een kosteloos advies en een offerte biedt.

Klik Hier als je contact met mij wilt opnemen

Hieronder nog wat foto’s van mijn werk

Roelofs voor en na restauratie
Roelofs voor en na restauratie
Restauratie orgelluiken van Gerard deLairesse in de Westerkerk
Restauratie orgelluiken door Gerard de Lairesse in de Westerkerk

 

12 gedachten over “Restaurateur Steven Schuurman

  1. Heel leuk om op deze manier eens “in de keuken” van een restaurateur te kijken.
    Je moet wel over engelengeduld beschikken om dit vak goed te kunnen uitoefenen, maar ook durf hebben! Ik zou het een beetje eng vinden; je kunt je eigenlijk geen fouten permitteren….
    Prachtig dat dankzij deze vakman oude kunst bewaard blijft!

  2. > Hallo Alex en/of Steven
    > Vind je site érg goed en kjjk ook geregeld even…nu heb ik een vraagje..ik schilder al een tijdje met olieverf..nu heb ik een keer iets gemaakt met acrylverf en dat is goed gelukt. Nadat ik het heb afgelakt viel het doek m.a.g een scheurtje van 1cm . Kan ik dat zelf herstellen?
    > Ik hoop dat je me kunt/wilt helpen.

    1. Kun je proberen met wat lijm en onder druk platleggen. Wel oppassen dat je niet alles aan elkaar plakt.
      Als je erg gehecht bent aan het stuk kun je ook overwegen het bij mij te brengen, dan doe ik het.

  3. Bedankt voor jullie adviezen…ook heb ik nog een suggestie gekregen: gel medium ( wat men gebruikt voor het verdikken/ lijmen van acryl verf) op de achterzijde smeren, 24 uur laten drogen en daarna nog een keer maar dan een iets groter opp. dan de eerste keer anders hecht het niet. Daarna de voorkant weer bijwerken met verf.

    1. Hoi Marianne,
      ook bedankt voor jouw oplossing.
      Ik zou in dat geval toch ook een extra stukje canvas mee-lijmen omdat dit een soort wapening geeft
      Gelmedium alleen zou op den duur toch weer kunnen gaan barsten.
      Vriendelijke groet,
      Alex Mooyman

  4. Als een heliogravure van een oud gerestaureerd doek/paneel, laat zien dat er een foutje bij het retoucheren is gemaakt, moet de restauratie dan gedeeltelijk over gedaan of accepteert met het kleine verschil?

  5. Ik ben voornemens een schilderij aan te schaffen dat gemaakt is met de marouflé techniek. Alleen vroeg ik mij af of je gemaroufleerde olieverfschilderijen kunt laten restaureren. Zoals de kleur weer ‘omhoog’ halen of een vuile laag verwijderen. Het papier zit volgens de verkoper op een paneel geplakt.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *