Een groot voordeel van schilderen op schildersdoek, in plaats van een andere ondergrond, is dat het doek veerkrachtig is en dus meegeeft tijdens het schilderen. Hierdoor kun je soepeler werken. Daarnaast zorgt doek voor een gemakkelijke hechting van de verf door de geweven structuur.
Schildersdoeken kun je bestellen in de diverse uitvoeringen. Doeken zijn verkrijgbaar in verschillende structuren van grof geweven naar fijne doeken. Zo heb je portretstructuur, fijne textuur, medium textuur en ruwe of zware textuur. Bij de fijne structuren zul je ook hele glad ogende resultaten bereiken. Bij de grovere geweven doeken zal de structuur door de verflaag heen zichtbaar blijven.
Het spanraam
Het doek wordt geniet of gespijkerd op een spanraam van hout. Hiervoor wordt ‘uitgewerkt’ hout gebruikt, dat wil zeggen hout dat niet meer vervormt, zodat deze latten niet krom zullen trekken.
Bij grotere doeken wordt het spanraam versterkt met extra verticale en of horizontale of diagonale latten. Deze latten kunnen hinderlijk zijn tijdens het schilderen omdat er extra verf loskomt op het moment dat de kwast door het doek heen tegen deze lat aanstoot. Hierdoor tekenen de tussenlatten zich af in het schilderij, waar je natuurlijk niet op zit te wachten. Je kunt dit voorkomen door een stuk karton achter deze latten te zetten tijdens het schilderen. Bij sommige spanramen kun je deze tussenlatten tijdelijk verwijderen.
Materialen van het doek
Schildersdoek kan worden uitgevoerd in verschillende materialen. Het is hierbij belangrijk dat deze doeken goed zijn voorbehandeld voordat met schilderen wordt begonnen. Slecht of niet voorbehandeld doek kan namelijk worden aangetast door olieverf, waardoor het doek aan kwaliteit verlies.
De meeste kant en klare doekjes die je tegenwoordig kunt kopen zijn geheel schilderklaar en behoeven geen verdere behandeling. Wil je een doek zelf voorbehandelen, laat je dan eerst goed voorlichten door je leverancier.
Zorg voordat je begint met schilderen dat het doek goed is opgespannen. Je kunt dit doen door met een klein hamertje zachtjes te tikken op de bijgeleverde spietjes. Ook wanneer er per ongeluk een deuk in je doek is ontstaan, kun je dit verhelpen door het doek verder op te spannen,
De meest voorkomende doeksoorten zijn:
Linnen
Linnen is het duurder in vergelijking met katoen, maar heeft enkele voordelen. Linnen wordt vervaardigd uit de lange vezels van de vlasplant, die een stevig geheel vormen dat niet snel zal uitrekken of slap gaan hangen. Daarnaast bevat vlas natuurlijke oliën die voorkomen dat het bros wordt, wat bij katoen wel kan gebeuren.
Puur linnen herken je aan de grijsbruine kleur. Wanneer voldoende lijmstof is verwerkt in het linnen, kun je er direct op schilderen, zonder verdere voorbehandeling. Zeker wanneer je niet het gehele doek beschildert, kan dit natuurlijk een bijzonder schilderij opleveren.
Katoen
Katoen is aanzienlijk goedkoper dan linnen, en is dan ook de meest verkochte doeksoort. Van katoen wordt, in tegenstelling tot linnen, echter wel beweerd dat het op de lange duur degenereert. Het meest gebruikte katoen heet ‘cotton duck’ en wordt toegepast voor kant en klare doeken.
Katoen neemt van nature grondlagen wat minder goed op, maar als je een kant en klaar doek koopt hoef je je hier dus geen zorgen meer over te maken. Katoen is een homogeen en prettig materiaal om op te werken en is zeer geschikt voor de meeste toepassingen. Katoen heeft van nature een bleke witte kleur.
Vlas
Vlas is de grofste linnensoort. Het werd in de 16e eeuw al gebruikt door venetiaanse schilders. Tegenwoordig wordt dit materiaal alleen nog gebruikt voor grote abstracte werken. Maar hiervoor wordt ook wel jute gebruikt.
Zowel vlas als jute moeten goed worden voorgelijmd, omdat deze materialen van nature zeer vezelig zijn en een losse weefstructuur hebben.
Calico
Calico is een zeer lichte katoensoort en een zeer prettig materiaal om op te schilderen. Het materiaal is alleen geschikt voor kleine doekjes.
Halflinnen
Halflinnen is een combinatie van linnen en katoen.
Kunststof doek
Kunststofdoek is vervaardigd van synthetisch linnen. Een nadeel van dit materiaal is dat je het regelmatig moet naspannen tijdens het schilderen en ook daarna. Soms laten er ook wel kleine draadjes los tijdens het schilderen.
Een schildersdoek kopen
Dit zijn de dingen die je moet doen en waar je op moet letten bij het kopen van een schildersdoek:
- Inspecteer zowel de voor- als de achterkant van het doek.
- Let op dat het weefsel gelijkmatig is en dat er geen losse draadjes uitsteken.
- Kijk of de weefstructuur van het doek parallel loopt met het spanraam.
- Let er ook dat het hout van het spanraam niet kromgetrokken is of scheuren vertoont.
- Veeg even met een natte vinger over het doek en kijk of er geen verf op je vinger blijft zitten.
- Let op dat het doek voldoende lijmstof bevat. Indien dit niet het geval is, kan het doek (vooral aan de achterkant) vezelig aanvoelen.
- Kijk of het doek geschikt is voor de verfsoort die je wilt gebruiken. Doek dat olie bevat is bijvoorbeeld niet geschikt voor acrylverf, ook niet als onderschilderingen.
Hergebruik van reeds beschilderde doeken
Mijn advies is: wees niet te zuinig in het investeren in een goed doek. Als je schilderij geslaagd is, kun je spijt krijgen als dit niet op een kwalitatief doek is geschilderd. Het opnieuw gebruiken van een reeds beschilder doek raad ik voor ambitieuze en prestigieuze werken af.
Niettemin kun je gebruikte doeken gemakkelijk hergebruiken voor bijvoorbeeld pasteuze werken, waarbij je dus met dikke verflagen werkt. Houd hierbij rekening met het vet over mager principe en voeg dus medium of olie aan je verf toe, anders ontstaat er een slechte hechting.
Natuurlijk zijn hergebruikte doeken uitstekend geschikt voor het doen van oefeningen en experimenten.
Tot slot
De meeste kant en klare doekjes zijn over het algemeen van goede kwaliteit en zonder verdere voorbehandeling geschikt zijn om direct te beginnen met schilderen. Maar je bent na het lezen van dit stukje in ieder geval gewapend met de nodige kennis om te kiezen wat voor doek je wilt aanschaffen.
Voor het schilderen van oefeningen of kleurenstudies raad ik je aan om op olieverfpapier te werken. Dit werkt goedkoop en is na droging gemakkelijk op te bergen, zonder dat het al te veel plaats inneemt.
Veel succes!
